حکام پوشش و فلسفه و جایگاه حجاب در تعالی جامعه، محدوده پوشش، حجاب زن غیر مسلمان و پرسش‌های متفاوت دیگر پیرامون حجاب از مباحثی است که آیت‌الله مکارم شیرازی در قالب 40 سوال به آنها پاسخ داده است.

به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، به نقل از مرکز خبر حوزه متن سوالات و پاسخ این مرجع تقلید به شرح زیر است:

«احکام پوشش

1- تعریف، جایگاه و فلسفه حجاب

فلسفه حجاب بانوان چیست؟ آیا حجاب با آزادی زنان در جامعه منافات ندارد؟

حجاب برای حفظ شخصیت زن، و جلوگیری از انحراف جوانان، و (ممانعت از) گسترش فساد در جامعه اسلامی است. و همان گونه که اصل پوشیدن لباس برای زنان و مردان منافات با آزادی آنها ندارد، حجاب نیز چنین است.

آیا حجاب از ضروریات دین است؟ منکر حجاب چه حکمی دارد؟ لطفاً توضیح دهید که منظور از «ضروری دین» چیست؟

آری حجاب از ضروریات دین و برگرفته از قرآن مجید است، و همه مذاهب اسلامی آن را قبول دارند. و منظور از ضروری دین چیزی است که هر کس با مسلمین مقداری معاشرت داشته باشد، می‌فهمد مسلمانان به آن پایبند هستند.

حجاب از نظر اسلام چیست؟ و چه نوع پوششی برای زن حجاب است؟ آیا موهای مصنوعی، که بعضی از زن‌ها بر سر می‌گذارند، حجاب موهای طبیعی محسوب می‌شود؟

حجاب شرعی در مورد زنان پوشیدن تمام بدن به جز صورت و دست ها تا مچ می باشد، امّا بعضی از انواع پوشش که زینت ظاهری محسوب می‌شود، مثل موهای مصنوعی کافی نیست. و همچنین لباس‌هایی که لباس زینت محسوب می‌شود، کافی نیست.

نظر حضرتعالی در مورد اصل مسأله حجاب چیست؟ رعایت آن، مخصوصاً در شهرهای مذهبی، و بالاخص در اماکن مقدّسه دینی، چه حکمی دارد؟

بدون شک حجاب از مسلّمات اسلام است، و تمام فقهای اسلام در آن اتّفاق نظر دارند، و هرگونه بد حجابی و بی حجابی بر خلاف شریعت مقدّسه است. خصوصاً در شهرهای مذهبی، و از آن بالاتر در أماکن مقدّسه دینی، باید بیشتر مراعات شود، و گناه بد حجابی و بی حجابی در این اماکن بیشتر است. و بدون شک پوشیدن چادر همه جا، مخصوصاً در این اماکن، اولی است.

2- محدوده پوشش

محدوده‌ای که بر زنان واجب است بپوشانند چه مقدار است و آیا لباس خاصی شرط است؟

کافی است که زن بدن خود را جز صورت و دست‌ها تا مچ به هر وسیله‌ای که می‌تواند بپوشاند و لباس خاصّی شرط نیست، ولی پوشیدن لباس‌های تنگ و چسبان و همچنین لباس‌های زینتی اشکال دارد.

حدود حجاب اسلامی برای بانوان چیست؟ برای این منظور، آیا پوشیدن لباس بلند و آزاد و شلوار و روسری کفایت می کند؟ اصولاً چه کیفیتی در لباس و پوشش زن در برابر افراد نامحرم باید رعایت شود؟

برای حجاب اسلامی کافی است تمام بدن را با لباس مناسب (به جز گردی صورت و دست ها تا مچ) بپوشانند؛ ولی بی شک پوشیدن چادر به عنوان حجاب برتر خصوصاً در اماکن مذهبی مطلوبتر است.

آیا بر زنان و دختران لازم است پاهایشان تا مچ را نیز بپوشانند؟ یا آنچه اکنون در جامعه رواج پیدا کرده، که با پای بدون پوشش ظاهر می‌شوند، اشکالی ندارد؟

پوشیدن روی پا و کف پا بهتر است.

آیا پوشیدن جوراب‌های نازک، در صورتی که پا در آن پیدا باشد، برای زنان جایز است؟

اگر پا در آن پیدا باشد جایز نیست؛ ولی معلوم بودن حجم پاها ضرری ندارد.

آیا پوشیدن جوراب ضخیم بدون شلوار، با این که حجم بدن مشخّص و در بعضی موارد مهیج است، یا پوشیدن کفش‌هایی که در هنگام راه رفتن صدای مهیج دارد، جایز است؟

در صورتی که منشأ مفسده‌ای باشد، اشکال دارد.

چنانچه نپوشاندن صورت و دست‌ها تا مچ، برای برخی از زنان در جامعه فسادی را به دنبال داشته باشد، آیا پوشاندن آن واجب است؟

در این صورت واجب می‌شود؛ ولی تا یقین به چنین چیزی نداشته باشد پوشانیدن وجه و کفّین لازم نیست.

آیا شوهر، یا پدر و مادر، می‌توانند همسر و یا دختران خود را مجبور کنند تا دست‌ها و صورتشان را نیز به هنگام خروج از منزل بپوشانند؟

اجبار در این امر جایز نیست؛ ولی هر گاه پدر و مادر یا شوهر حسّاسیت خاصّی داشته باشند رعایت آن خوب است.

پوشانیدن چهره برای زنان خوش سیما، که می‌دانند در صورتی که صورتشان پوشیده نباشد باعث گناه و انحراف جوانان می‌شوند، چه حکمی دارد؟

پوشانیدن صورت بر آنان واجب نیست؛ جوانان وظیفه دارند نگاه نکنند.

اگر خانمی به خاطر این که مبادا نپوشانیدن وجه و کفّین موجب فسادی شود آن را بپوشاند، آیا کار مستحبّی را انجام داده است؟

عمل به احتیاط کرده است.

آیا پوشاندن صورت واجب است با توجّه به این که در محیط درسی کار مشکلی است؟

وجه و کفّین از حجاب مستثنا هستند و پوشاندن آنها واجب نیست.

آیا حکومت می‌تواند، یا بر او لازم است، از بدحجابی یا بی حجابی بعضی از خانم‌هایی که در این امر مهم کوتاهی می‌کنند، جلوگیری نماید؟ توضیح این که: بنده دانشجو هستم. چندی قبل استاد در کلاس این شُبهه را مطرح کرد، و مدّعی شد که هیچ دلیل فقهی وجود ندارد که حکومت را ملزم کند تا مواظب حجاب خانم‌ها باشد، همان طور که وظیفه ندارد مواظب نماز صبح افراد باشد. علاوه بر این گفتند: حضرت امیر (علیه السلام) دستور داد حجاب را از سر کنیزانی که خود را شبیه زنان آزاد کرده بودند، بردارند. نظر شما چیست؟

حکومت اسلامی و مسلمانان نسبت به گناهان پنهانی افراد وظیفه‌ای ندارند، ولی بدون شک نسبت به گناهانی که به طور علنی و آشکار، در سطح جامعه انجام می‌شود وظیفه نهی از منکر دارند، و الاّ جایی برای انجام این وظیفه مهم باقی نمی‌ماند. البتّه با این تفاوت که مردم باید به نهی از منکر زبانی اکتفا کنند. و ازهرگونه برخورد فیزیکی اجتناب ورزند، ولی حکومت می‌تواند وارد این مرحله نیز شود؛ و در مورد کنیزها اساساً میزان پوشش آنها نسبت به زنان آزاد از نظر اسلام متفاوت بوده است.

برخی از مادران، دختران نابالغ خود را، با سر و پای برهنه در خیابان‌ها و مجالس در حضور نامحرمان ظاهر می‌کنند، وظیفه چنین مادرانی چیست؟

بر پدر و مادر لازم است فرزندان خود را از زمان طفولیت به مسائل اسلامی آشنا کنند.

محدوده پوشش در مقابل پسر نابالغ چه میزان است؟

واجب است زن بدن و موی خود را از نامحرم بپوشاند و احتیاط مستحب آن است که از پسر نابالغ که خوب و بد را می‌فهمد و به حدّی رسیده که مورد نظر شهوانی است مستور دارد، ولی پوشانیدن صورت و دست‌ها تا مچ واجب نیست.

گفته می‌شود که زن باید خود را از پسر بچّه ممیز بپوشاند، بفرمایید ممیز بودن پسر بچّه از چه راهی شناخته می‌شود؟

مستحبّ است خود را از چنین پسری بپوشاند، و منظور از ممیز این است که از مسائل جنسی آگاه باشد.

مقدار پوشش زنان مسلمان، در برابر زنان غیر مسلمان چیست؟

بهتر آن است که بدن خود را در برابر زنان غیر مسلمان برهنه نکنند؛ هر چند با پوشاندن عورت، ظاهر کردن بقیه حرام نیست.

وظیفه خواهران مسلمان دانشجوی ترکیه را نسبت به «رعایت حجاب» در فرض‌های ذیل بیان فرمایید:

الف) شرط طیّ کردن تمام ترم‌های دانشجویی در دانشگاه‌های تحت مدیریت لاییک‌ها، رعایت نکردن حجاب شرعی است.

ب) شرط اتمام چند ترم باقی مانده از رشته خاصّی در دانشگاه، رعایت نکردن حجاب است.

با توجّه به این که اگر دختران مسلمان و متدین دروس عالی را نخوانند تنها افراد بی بند و بار و لامذهب پست‌های مهم را اشغال می‌کنند، به افراد متدین اجازه داده می‌شود که مسأله حجاب را در خصوص مواردی که ضرورت دارد رعایت نکنند، ولی در غیر آن موارد حتماً رعایت نمایند.

3. استثنائات حجاب

شنیده شده که حجاب بر زنان بزرگسال، که امید ازدواج آنها نمی‌رود، لازم نیست، لطفاً در این مورد به سؤالات زیر پاسخ دهید:

الف) چنین زنانی چه مقدار از بدنشان را می توانند در مقابل نامحرم نپوشانند؟

می‌توانند سر و گردن و مقداری از دست‌ها را نپوشانند؛ ولی پوشانیدن برای آنها نیز بهتر است.

ب) آیا این حکم اختصاص به زنان بیوه دارد، یا شامل زنان شوهردار، که در این سنّ و سال هستند، نیز می‌شود؟

این حکم شامل همه زنان در این سنّ و سال می‌شود.

ج) حکم مذکور مختصّ پوشش و نظر است، یا شامل لمس هم می‌شود؟

این حکم شامل لمس نمی‌شود.

4. حجاب زن غیر مسلمان

همانطور که می‌دانیم خداوند متعال در سوره نور، حجاب را مختصّ مؤمنان، زنان پیامبر(صلی الله علیه وآله) و زنان مؤمن دانسته است. حال سؤال این است که:

الف) آیا حجاب برای غیر مسلمانان در کشورهای اسلامی واجب است؟

ب) اگر واجب است، همانطور که در فرانسه و ترکیه بر اعتقادات اسلامی ما می تازند، و ما آنها را ظالم و ضدّ اسلام می‌دانیم، آیا ما هم با پوشاندن زنان خارجی که به ایران می‌آیند، یا پیروان سایر مذاهب داخل کشور، به آنها اجحاف ننموده‌ایم؟

ج) اگر حجاب اختیاری بود بهتر نبود، و معضلات اجتماعی حلّ نمی‌شود؟

یک اصل مسلّم در اسلام داریم که هر حکمی برای مؤمنین و مسلمانان ثابت است، دیگران نیز مکلّف به آن هستند (الکفار مکلّفون بالفروع کما انّهم مکلّفون بالاصول)، بنابراین آنها هم موظّف به حکم حجاب و ترک شرابخواری (حدّاقلّ آشکارا) و گناهان دیگر هستند، و نسبت به حجاب که ما می‌توانیم اعمال کنیم کار صحیح و عادلانه‌ای است، و ما دوران قبل از انقلاب را فراموش نکرده‌ایم که وقتی اختیار و آزادی داده شد چه زنانی با چه وضعی بیرون آمدند، و اکثر جوانان را به فساد کشیدند؛ و نوشته‌اید که اگر ما به کشورهای آنها برویم و ما را اجبار به بی حجابی کنند، چه می‌شود؟ فراموش نکنید که آنها بی حجابی را واجب نمی‌دانند درحالی که ما حجاب را واجب می‌دانیم.

5. نوع پوشش

در مورد پوشش لباس خاصی شرط است؟

لباس خاصّی شرط نیست ولی پوشیدن لباسهای تنگ و چسبان و همچنین لباس‌های زینتی اشکال دارد.

گفته می‌شود که «استفاده از چادر مشکی مناسب نیست، بلکه کراهت دارد. و خانم‌ها باید از پوشاک روشن و رنگ‌های متنوّع استفاده نمایند. و دلیلی ندارد که توصیه شود خانم‌ها کفش و مانتوی تیره بپوشند». نظر شما در این مورد چیست؟

انتخاب چادر مشکی برای زنان مکروه نیست. و استفاده از رنگ‌های ساده دیگر، مادام که منشأ مفاسدی نشود، جایز است؛ البتّه رنگ‌های سنگین بهتر است.

آیا پوشیدن مانتو برای زنان، در صورتی که حجاب اسلامی حفظ نشود و برجستگی‌های اندام مشخّص باشد، اشکال دارد؟

در صورتی که لباس چسبان باشد حرام است؛ ولی اگر گشاد باشد اشکال ندارد.

پوشیدن لباس‌هایی که فقط تنه را می‌پوشاند برای بانوان در مقابل بانوان دیگر در مکان‌های ورزشی مخصوص بانوان که هیچ مردی حضور ندارد چه حکمی دارد؟

در فرض مسأله مانعی نیست، مگر در مواری که مفاسد خاصّی ظاهر گردد.

اگر مدرسه‌ای ابلاغ کند که دختران به هنگام ورزش باید لباس مخصوص ورزش بپوشند، چه حکمی دارد؟

پوشیدن لباس ورزشی برای دختران، در صورتی که در محیط مخصوص خودشان باشند، مانعی ندارد.

6. پوشاندن زینت و آرایش

لطفاً در مورد تزیین زنان به انگشتر و حلقه نامزدی به سؤالات زیر پاسخ دهید:

الف) در دست کردن حلقه نامزدی طلا در جلوی مرد نامحرم چه حکمی دارد؟

اشکال ندارد.

ب) اگر در مورد سؤال استعمال آن بی اشکال باشد، ولی همین عمل از نظر مرجع تقلید بنده (شوهر) جایز نباشد، آیا استفاده از آن برای همسرم منعی دارد؟

آیا لازم است از او بخواهم که استفاده نکند؟

هرکس باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کند، و شما نمی‌توانید او را از این کار نهی کنید.

زن از چه انگشتری می‌تواند در جلوی نامحرم استفاده کند؟

هر نوع انگشتری که منشأ مفسده خاصّی نگردد اشکالی ندارد.

چنانچه زن با خود زینت داشته باشد (مانند حلقه ازدواج، یا انگشتر، یا آراستن چهره) آیا واجب است صورت و دست‌ها را هم بپوشاند؟

در مورد حلقه و انگشتر مانعی ندارد؛ ولی در مورد آرایش‌های تند اشکال دارد.

در عرف مرسوم است که بانوان بعد از ازدواج، خود را به اموری از قبیل برداشتن زیر ابرو و زائل کردن موهای صورت و مانند آن زینت می‌کنند، آیا پوشیدن صورت در این حالت لازم است؟

اگر تنها کم کردن موهای صورت و ابرو و مانند آن باشد اشکالی ندارد.

آیا سرمه کشیدن، ابرو چیدن، استفاده از انگشتر عقیق، ساعت، عینک طبّی زیبا، برای زنان زینت به حساب می‌آید، که پوشش آن لازم باشد؟

ظاهراً جزء زینت ممنوع نیست.

آیا برای زن جایز است که با آرایش و زینتی که جلب نظر می‌کند بدون نیت سوء از منزل خارج شود؟

جایز نیست.

7. لباس زینتی و مبتذل

منظور از لباس زینتی، که پوشیدن آن اشکال دارد، چیست؟

منظور لباس‌هایی است که در عرف مردم آن را لباس زینت می‌خوانند.

آیا لباس زینتی صرفاً شامل زیورآلات می شود، یا آنچه عرفاً لباس محسوب می شود نیز می تواند مصداق آن باشد؟

لباس زینتی چیزی است که زن ها برای زیبایی آن را می پوشند، و شبیه آرایشی است که در صورت خود انجام می دهند.

پوشیدن لباسهای مبتذل، یا لباسهای تنگ و مهیج، یا مدل هایی که موجب ترویج فرهنگ غرب است، بویژه برای زنان، چه حکمی دارد؟

این گونه لباسها اشکال دارد، و بر پسران و دختران و مردان و زنان مسلمان لازم است رعایت موازین عفّت اسلامی را، که مایه سعادت دنیا و آخرت آنهاست، بنمایند.

8. پوشش مردان

پوشیدن لباس آستین کوتاه برای مردان چه حکمی دارد؟ اگر حرام است آیا علّت تحریم احتمال معاونت بر اثم است؟ در این صورت، چگونه حکم قطعی می آورد و دوم این که با توجّه به کیفیت لباس احرام که به مراتب بازتر از پیراهن آستین کوتاه است و استفاده از آن هنگام طواف برای مردان که دوش به دوش زنان طواف می کنند الزامی است آیا احتمال معاونت براثم در آن جا بیشتر نیست؟

استفاده از لباس آستین کوتاه برای مردان اشکالی ندارد مگر در مواردی که بدانیم مفاسد خاصّی بر آن مترتّب می شود.

حجاب مرد را در برخورد با زن نامحرم بیان فرمایید.

نگاه کردن به بدن مرد نامحرم به آن مقدار که معمولاً آن را نمی پوشانند مانند سر و صورت و گردن و مقداری از پاها و دست ها اشکال ندارد.

حکم استفاده مرد از شال گردن ابریشم (یک طرف ابریشم، یک طرف پشم) چیست؟

جایز نیست.

استفاده از کراوات چه حکمی دارد؟

با توجّه به این که در حال حاضر و در کشور ما، این امر به عنوان شعار بیگانگان و همبستگی با آنها محسوب می شود، از آن اجتناب کنید. ولی در کشورهایی که جزیی از لباس مردم محسوب می گردد، پوشیدن آن اشکالی ندارد.

در برخی از مراکز علمی مسائلی به وجود آمده که سبب ایجاد ذهنیت ناخوشایند، و بدبینی به دین، و موجبات دوری جوانان از دین و مذهب را فراهم آورده است; مسائلی که هیچ گونه ممانعتی برای انجام آن، نه از سوی دین و نه از سوی مراجع عالیقدر تقلید، ذکر نشده است. در دانشگاه «ع ک» پوشیدن لباس‌های آستین کوتاه برای مردان ممنوع است، و این مسأله بحث و گفتگوهایی را در پی داشته است. از آن جا که طرح تمام گفتگوهای مطرح شده بین دانشجویان و مسئولین دانشگاه قدری مشکل است، سعی کرده‌ایم خلاصه آن را در این استفتا بگنجانیم:

دانشگاه: پوشیدن لباسهای آستین کوتاه ممنوع است.

دانشجویان: در کجای دین پوشیدن لباس‌های آستین کوتاه برای مردان حرام شمرده شده است؟

دانشگاه: بعضی از مراجع تقلید حرام دانسته‌اند.

دانشجویان: کدام مرجع تقلید حرام شمرده است؟ شاید ما مقلّد ایشان نباشیم.

دانشگاه جوابی ندارد و فقط می‌گوید: شما باید مقلّد همان کسی باشید که ما هستیم.

چندی بعد یکی از روحانیون سرشناس به دانشگاه ما تشریف آوردند، موضوع را با ایشان در میان گذاشتیم، ایشان فرمودند: هیچ مرجع تقلیدی آن را حرام نشمرده است. نظر حضرتعالی در این مورد چیست؟

جواب: پوشیدن لباس‌های آستین کوتاه برای مردان شرعاً حرام نیست; ولی مسئولین دانشگاه حق دارند مقرّراتی را طبق مصالحی که در نظر دارند برای محدوده دانشگاه ها وضع کنند، مثلاً بگویند شرط ورود به دانشگاه استفاده از فلان نوع و رنگ لباس است. همان گونه که در محیطهای نظامی و انتظامی لباسهای خاصّی را شرط می‌کنند، بنابراین خوب است دانشجویان عزیز با مسئولین دانشگاه‌ها در این گونه مسائل بطور منطقی و بدون جرّ و بحث کنار بیایند تا مشکل شرعی برای هیچ یک از دو طرف پیدا نشود.

برگرفته از احکام خانواده در پرتو فقه اسلامی- آیت الله العظمی مکارم شیراز ی

انتهای پیام/

:: موضوعات مرتبط: عفاف و حجاب , درباره عفاف و حجاب , ,
:: بازدید از این مطلب : 4071